با تشکر از خبرنگار محیط زیست خبرگزاری ایرنا جهت تهیه این گزارش
كيميا عبدالله پور: ظرف هاي يكبار مصرف - اين ميهمانان ناخوانده سفره هاي جشن و عزا - بخش عظيمي از ثروت ملي را مي بلعد؛ سلامت و محيط زيست را در معرض خطر قرار مي دهد و بي اعتنايي به توليد فزاينده اين ظرف ها در ايران در شرايطي است كه بسياري كشورها سالهاست توليد آنها را منع كرده اند.
انواع سرطان/ بيماري هاي تنفسي و قلبي فقط بخشي از فهرست طولاني بيماري هاي ناشي از مصرف اين ظروف را تشكيل مي دهد؛ ظرف هايي كه به گفته كارشناسان تجزيه ناپديرند و بيش از 300 سال در طبيعت باقي مي مانند.
توليد سالانه 177 تن انواع محصولات پلاستيكي - از جمله ظروف يكبار مصرف - در ايران زنگ خطري است كه كسي صداي آن را نمي شنود و خطر هنگامي تشديد مي شود كه بسياري از كارگاههاي توليد اين ظرف ها بدون داشتن هرگونه مجوزي فعاليت مي كنند.
ازاين رو، گروهي از فعالان محيط زيست كوشيده‌اند با اجراي طرحي كه آن را ' طرح حذف و ساماندهي ظروف يكبارمصرف پلاستيكي' ناميده‌اند از مصرف اين ظروف جلوگيري كنند.
حسين عبيري گلپايگاني يك فعال زيست محيطي درباره اين طرح مي گويد: اجراي اين طرح و تعميم آن در سراسر كشور مي‌تواند تحولي مثبت در حفظ محيط زيست ايجاد كند.
همچنين الهام مجتهد زاده سرپرست كميته پسماند و آلودگي خاك ستاد محيط زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران مي گويد: هر فرد تهراني به طور متوسط روزانه سه قطعه پلاستيكي وارد چرخه طبيعت مي كند كه مي تواند اسباب بازي ، پلاستيك ، ظروف يكبار مصرف و نظاير آن باشد.
به گفته كارشناسان ظروف يكبار مصرف از آنجا كه پايه مواد اوليه آنها مواد نفتي و پليمرهاي تجديد ناپذيرند حدود 300 سال و يا بيشتر در طبيعت ماندگاري دارند و به عنوان ماده تجزيه ناپذير محسوب مي شوند.
اين ظروف با رها شدن در طبيعت مي توانند موجب بروز بيماري و آلودگي زيست محيطي شوند/ با وزش باد به مكاني ديگر در محيط زيست انتقال يابند/ در جوي هاي آب رها شوند و يا با جابه جا شدن دوباره آلودگي را به جاي ديگري انتقال دهند.
ميهمانان ناخوانده بر سر سفره ها همچنين در طبيعت و محيط زيست موجب معضلات بسيار مي شوند زيرا ممكن است در محلي با دماي بالا قرار گيرند كه دراين صورت به مكان تجمع جانوران موذي تبديل خواهند شد.
همچنين چون ساختار اوليه اين ظروف تجديد ناپذير است در زمان مصرف مواد داغ بالاي 40 درجه موادي از بدنه اين ظرف ها جدا مي شود كه براي سلامت انسان مضر است . همچنين اگر مواد چرب و اسيدي نيز در اين ظروف ريخته شود موجب آزاد شدن تركيبات شيميايي آنها مي شود كه در نهايت سلامت انسان را به مخاطره مي اندازد.
سرطان ، مشكلات تنفسي ، كبدي ، تاثير منفي برروي زنان باردار ، كم اشتهايي و عصبانيت برخي از عوارض مواد شيميايي موجود در مواد اوليه ظروف يكبار مصرف است.
به اعتقاد مجتهد زاده حتي قرار دادن نان داغ در پلاستيك نيز در دراز مدت عوارض منفي براي سلامتي به همراه خواهد داشت.
وي معتقد است بهتر است به سنت قديمي و ديرينه خود يعني استفاده از سفره هاي پارچه اي ، استفاده از ظروف چيني و يا ملامين روي بياوريم.
وي مي گويد : گاهي اوقات اين ظروف همراه با زباله ها سوزانده مي شوند كه خود موجب ازاد شدن يك سري از گازها مانند دي اكسين كه سمي و سرطان زاست مي شود.
در سطح كشور حدود پنج هزار كارخانه و كارگاه توليد ظروف يكبار مصرف وجود دارد كه از اين تعداد فقط 300 كارگاه مجوز توليد دارند و بقيه بدون مجوز فعاليت مي كنند كه بدون شك توليدات اين كارگاهها - همانند خود آنها -غير بهداشتي است.
در تهران حدود هزار و 685 واحد صنعتي مجاز در زمينه توليدات محصولات پلاستيكي فعاليت مي كنند.
سرپرست كميته پسماند و آلودگي خاك ستاد محيط زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران مي گويد: شوراي شهر تهران در خصوص كاهش مصرف ظروف يكبار مصرف و جايگزين مناسب فعاليت هايي انجام داده كه از جمله برگزاري نمايشگاه عطر سيب است.
دراين نمايشگاه شركت ها ، انجمن هاي مردم نهاد و فعالان زيست محيطي حضور دارند و با فعاليت هاي فرهنگي به معرفي ظروف جايگزين مي پردازند.
مجتهد زاده در ادامه مي گويد : برآوردها نشان مي دهد كه اگر هر يك خانوار ايراني در هفته از يك كيسه زباله كمتر استفاده كند سالانه از مصرف بيش از 816 ميليون كيسه پلاستيكي جلوگيري مي شود كه جا انداختن اين موضوع در گام اول نياز به فرهنگ سازي و آموزش دارد.
وي در خصوص اقلام جايگزين توضيح داد: وقتي از مردم خواسته مي شود از ظروف يكبار مصرف با پايه تجديد ناپذير استفاده نكنند بايد اقلام جايگزين و نحوه دسترسي به آنها را نيز براي آنان مهيا كرد.
از اين رو كارشناسان معتقدند كه بهترين جايگزين براي ظروف يكبار مصرف پلاستيكي ، ظروف با پايه گياهي است كه از اين ظروف با پايه نشاسته ذرت ، سيب زميني ، تركيبات نيشكر و عسل چند سالي است در كشورهاي مختلف استفاده مي شود و در ايران نيز بيشتر برروي پايه ذرت كار شده است.
به گفته مجتهد زاده يك تا دو سال گذشته كار برروي ظروف يكبار مصرف با پايه گياهي در كشور رو به رشد است اما كافي نيست و نياز به تلاش بيشتري دارد.همچنين بر روي پليمرهايي كار مي شود كه تجديد پذيرند و مدت زمان تجزيه آنها در طبيعت حدود 16 ماه است .، در دنيا روي اين مسئله كار شده و در ايران هم چند شركت كار دراين زمينه را آغاز كرده است.
وي مي گويد وقتي از مردم مي خواهيم از ظروف يكبار مصرف تجديد ناپذير استفاده نكنند بنابراين بايد امكان دسترسي آنها به ظروف جايگزين فراهم شود.
در كل كشور حدود 12 كارگاه و كارخانه توليد ظروف يكبار مصرف با پايه گياهي وجود دارد كه بسيار كم است اگرچه اين كارگاهها روندي رو به رشدداشته با اين حال نياز به تلاش و همت بيشتري دارد.
يكي از مشكلات توليد ظروف يكبار مصرف با پايه گياهي اين است كه عرضه و تقاضاي آنها با هم همخواني نداردو قيمت ظروف پلاستيكي يكبار مصرف بر پايه گياهي در مقايسه با نوع تجديد ناپذير آن گران تر است و شايد اين عاملي بازدارنده باشد.
در چند سال اخير افزايش توليد ظروف يكبار مصرف پلاستيكي موجب نگراني هاي بسيار دوستداران محيط زيست شده است. ازاين رو، در دو و سه سال اخير جمعي از فعالان محيط زيست براي حل معضل زيست محيطي ظروف يكبار مصرف پلاستيكي فعاليت‌هاي فرهنگي و اجرايي را شروع كرده‌اند .
عبيري گلپايگاني همچنين در خصوص اجراي اين طرح ' حذف و ساماندهي ظروف يك بارمصرف پلاستيكي ' مي گويد اين طرح در دو مرحله‌اي ' حذف ' و' ساماندهي ' انجام مي شود.
وي توضيح مي دهد: ابتدا فعاليت‌ها در زمينه حذف اين ظروف متمركز شد،از اين رو با بستر‌سازي از مردم خواسته شد تا با مصرف نكردن و يا كاهش مصرف اين ظرف ها و نيز جايگزيني آنها با ظروف گياهي در اين طرح فرهنگي شركت كنند ولي با توجه به اينكه ظروف پلاستيكي چنان در زندگي مردم وارد شده‌اند كه حذف آنان در كوتاه مدت ناممكن است و اينكه در كشور ميزان توليد ظروف گياهي- كه پنج درصد از ظروف يكبار مصرف را تشكيل مي دهند -بسيار اندك است بحث ساماندهي استفاده از ظروف يكبار مصرف پلاستيكي در دستور كار قرار گرفت.
'در مرحله ساماندهي ازمردم درخواست مي شود در قالب كارهاي اجرايي از قبيل تفكيك، جمع‌آوري، بازيافت و استفاده مجدد نسبت به ساماندهي و استفاده مجدد از ظروف پلاستيكي اقدام كنند. بازيافت مجدد اين ظروف، ازيك سو از حجم توليد سالانه اين ظروف مي كاهد و از سوي ديگرمانع اتلاف ثروت ملي مي‌شود.
در سال 1387جمعي از فعالان محيط زيست تصميم گرفتند طرح فرهنگي حذف و ساماندهي ظروف يك بار مصرف پلاستيكي را اجرا كنند. بررسي‌هاي اين گروه نشان داد كه ماه‌هاي محرم و صفر (به‌علت بالا بودن مصرف اين ظروف در نذري‌ها) بهترين فرصت براي اجراي اين طرح است.
در پي آن، با كمك گرفتن از تشكل هاي زيست محيطي و سازمان هاي دولتي مرتبط با محيط زيست مانند شهرداري‌ها، شوراي شهر، سازمان محيط زيست، سازمان بازيافت، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و وزارت بهداشت و نهاد‌هاي مذهبي- ديني مانند سازمان تبليغات اسلامي و ستاد امور مساجد و هيأت‌هاي عزاداري و با مشاركت مردم اين طرح با موفقيت به اجرا درآمد.
پس از اجراي اين طرح فرهنگي در سال 1387 - كه داراي نقاط قوت و ضعف بود - در سال 1388 نيز جهت اجراي اين طرح فرهنگي تلاش شد كه به درخواست معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري منطقه 15 اين طرح با شعار« اصلاح الگوي مصرف ضامن سلامت محيط زيست» در نواحي 5 (شهرك افسريه) و 6 (شهرك مسعوديه) منطقه 15 اجرا شد كه در اجراي آن شهرداران نواحي 6و5، اداره فرهنگي، خانه‌هاي سلامت، جمعيت همياران سلامت و كانون جهان ديدگان، نيروي انتظامي، هيأت امناء مساجد و حسينيه‌ها و تكايا، شوراياري‌هاي محلي و مردم محلي اين دو ناحيه مشاركت داشتند كه نسبت به سال گذشته ( با توجه به تجربه سال گذشته و استقبال خوب مردم محلي و شهرداري منطقه 15) با موفقيت زيادي روبه‌رو شد.
اجراي طرح از ديدگاههاي مختلف
پس از اجراي طرح، بسياري از كارشناسان و علاقه مندان محيط زيست در اين زمينه گفتد كه به اعتقاد نمايندگان دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و وزارت بهداشت يكي از دلايلي كه باعث شده است استفاده ظروف يكبار مصرف در چند سال اخير در ميان مردم مورد استقبال قرار گيرد، رعايت مسايل بهداشتي است زيرا وزارت بهداشت در چند دهه پيش يكي از عوامل اصلي شيوع بيماري‌هاي واگيردار در ميان مردم را استفاده از ظروفي اعلام كرد كه در اماكن عمومي استفاده مي‌شد.
نماينده سازمان تبليغات و ستاد امور مساجد به نكته در خور تاملي اشاره مي‌كند و آن اينكه، چند سال است وزارت بهداشت از آنان خواسته است كه در مراسم مذهبي از مردم بخواهند كه به دلايل بهداشتي از ظروف دائمي استفاده نكنند و بيشتر از ظروف يك بار مصرف استفاده كنند ولي درحال حاضر با توجه به مشكلات زيست محيطي اين ظروف، اگر از مردم بخواهيم از ظروف دائمي استفاده كنند با واكنش منفي مواجه خواهيم شد، براين اساس بهترين راه معرفي ظروف گياهي به‌عنوان جايگزين ظروف پلاستيكي و تشويق عموم به استفاده از اين ظروف است.
نماينده ستاد محيط زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران با اشاره به اينكه تا سال 2012 در سراسر كشورهاي اروپايي و آمريكايي استفاده از ظروف پلاستيكي ممنوع مي‌شود بهترين راه براي پيشگيري از مصرف اين ظروف را وضع قوانين بازدارنده مي‌داند.
نماينده صنف توليد ظروف يكبار مصرف گياهي نيز گفته است دولت بايد با كمك به اين صنف و با توجه به نوپابودن اين صنعت در كشور امكان افزايش توليد اين ظروف را فراهم سازد.
به اعتقاد نماينده كميته محيط زيست شوراي شهر تهران، از جمله دلايلي كه باعث بالا رفتن ميزان استفاده از ظروف پلاستيكي شده پايين بودن قيمت خريد اين ظروف و سهولت استفاده از آن است.
نماينده سازمان بازيافت مي‌گويد با توجه به خطراتي كه استفاده از ظروف يكبار مصرف پلاستيكي مردم را تهديد مي‌كند و وزارت بهداشت هم در اين زمينه طي چند بخشنامه از مردم خواسته است كه از اين ظروف مخصوصا در دماي بالاي 40 درجه استفاده نكنند، كاهش استفاده از اين ظروف و بازيافت اين مواد، بهترين روش براي كاهش توليد اين ظروف است.
نمايندگان تشكل‌هاي زيست محيطي نيز بيشتر بر كار فرهنگي تأكيد كرده‌اند و معتقدند با گرفتن عوارض از توليد‌كنندگان اين ظروف و هزينه آن جهت ساخت برنامه‌هاي تلويزيوني و ديگر كارهاي فرهنگي كه باعث بالا‌رفتن آگاهي مردم از مضرات اين ظروف شود مي‌توان مردم را به كاهش مصرف اين ظروف تشويق كرد.
مشكل ظروف يكبار مصرف پلاستيكي اينك در آستانه تبديل شدن به يك معضل ملي است؛ به طوري كه اگر براي اين معضل چاره‌اي جدي انديشيده نشود مي‌تواند صدمات سنگيني به محيط زيست و سلامت كشور وارد كند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر