بهاره صفوي / گروه دانش
جام جم آنلاين: طي چند ماه گذشته تقريبا تمام جنگل‌هاي كشور با آتش دست به گريبان بوده‌اند. هفته گذشته در ادامه اين جريان، دور سوم آتش سوزي جنگل‌هاي گلستان با وقوع حريق در جنگل‌هاي ناهارخوران گرگان در حالي آغاز شد كه آتش‌سوزي سري اول جنگل‌هاي گلستان در سال جاري از 26 آبان ماه آغاز شد و در دو سري قبلي در 5 منطقه جنگلي گلستان بيش از 80 فقره آتش‌سوزي رخ داد و بيش از 120 نقطه دچار حريق شد.
به اين ترتيب صدها هكتار از بهترين جنگل‌هاي هيركاني و خزري گلستان در آتش سوختند. در حالي كه هنوز دور سوم آتش‌سوزي‌ها مهار نشده، ساكنان اطراف بيم دارند كه باقيمانده جنگل نيز بسوزد و از اين ثروت ملي ديگر چيزي باقي نماند. اما تجربه مشابه در سنندج، دالاهو، پاسارگاد، جنگل ابر، ارسباران و ده‌ها منطقه ديگر باعث شده‌اند تا از ابتداي سال تاكنون، تراژدي آتش و دود در اقصا نقاط كشور ما تكرار شود.
جام جم آنلاين: طي چند ماه گذشته تقريبا تمام جنگل‌هاي كشور با آتش دست به گريبان بوده‌اند. هفته گذشته در ادامه اين جريان، دور سوم آتش سوزي جنگل‌هاي گلستان با وقوع حريق در جنگل‌هاي ناهارخوران گرگان در حالي آغاز شد كه آتش‌سوزي سري اول جنگل‌هاي گلستان در سال جاري از 26 آبان ماه آغاز شد و در دو سري قبلي در 5 منطقه جنگلي گلستان بيش از 80 فقره آتش‌سوزي رخ داد و بيش از 120 نقطه دچار حريق شد.
به اين ترتيب صدها هكتار از بهترين جنگل‌هاي هيركاني و خزري گلستان در آتش سوختند. در حالي كه هنوز دور سوم آتش‌سوزي‌ها مهار نشده، ساكنان اطراف بيم دارند كه باقيمانده جنگل نيز بسوزد و از اين ثروت ملي ديگر چيزي باقي نماند. اما تجربه مشابه در سنندج، دالاهو، پاسارگاد، جنگل ابر، ارسباران و ده‌ها منطقه ديگر باعث شده‌اند تا از ابتداي سال تاكنون، تراژدي آتش و دود در اقصا نقاط كشور ما تكرار شود.
در اين ميان اگرچه آتش‌سوزي گلستان به دليل طول مدت و گستردگي فاجعه رشدي 8 درصدي در ميزان آتش‌سوزي سالانه جنگل‌هاي كشور را نشان مي‌دهد و در نوع خود ركوردي بي‌سابقه بر جاي گذاشته، اما اين موضوع مشكل امروز و فردا نيست. بنا بر آمار فائو (سازمان جهاني خواربار و كشاورزي سازمان ملل)، ايران سالانه 06/0 درصد از جنگل‌هاي خود را بر اثر آتش‌سوزي از دست مي‌دهد كه اين ميزان معادل 6500 هكتار از جنگل‌هاست.
براي درك بهتر روند از بين رفتن سال به سال جنگل‌هاي كشور مي‌توان به آمار ديگري از فائو درباره مساحت جنگل‌ها و زمين‌هاي جنگلي ايران اشاره كرد كه براساس آن تا پايان سال 1980 ميلادي، مساحت جنگل‌هاي ما 18 ميليون و 43 هزار هكتار برآورد شده، اما آمارهاي سال گذشته اين سازمان حاكي از آن است كه مساحت كل جنگل‌هاي ايران به 11 ميليون و 75 هزار هكتار كاهش يافته و سهم هر ايراني از جنگل‌ها به 2/0 هكتار رسيده است، در حالي كه سرانه استاندارد جنگل در جهان براي هر نفر 8/0 هكتار است.
در اين ميان هر چند آمارهاي سازمان‌هاي جهاني از مساحت جنگل‌هاي ايران با آماري كه از سوي سازمان نهادهاي مسوول اين كشور اعلام شده، متفاوت است، اما تمام اين آمارها بر كاهش چشمگير جنگل‌هاي ايران در 4 دهه گذشته دلالت دارند. آتش، كاهش رطوبت، خشكسالي، عدم بارندگي مناسب، خشك بودن برگ درختان در فصل خزان و عدم بهره‌برداري از زمين‌هايي با شيب 60 تا 70 درجه در ارتفاعات دست به دست هم داده تا اين آتش‌سوزي‌ها كه به صورت نقطه‌اي بوده‌اند، پس از مدت كوتاهي در سطحي وسيع گسترش پيدا كنند.
در چنين وضعيتي هرچند در خوشبينانه‌ترين حالت مي‌توان علت آتش‌سوزي‌هاي اخير را خشكي اقليم و جنگل دانست، اما از نقش انسان به عنوان عامل شروع آتش‌سوزي و از همه اسفبارتر نبود امكانات لازم براي اطفاي حريق با گذشت روزها و هفته‌ها نمي‌توان براحتي گذشت.
آتش‌سوزي تنها يكي از مشكلاتي است كه در ميان انواع و اقسام مصيبت‌ها، گلستان را با بيش از 450 هزار هكتار وسعت روز به روز كوچك‌تر و نحيف‌تر مي‌كند؛ چرا كه در طول ساليان اخير اين تنها باقيمانده جنگل‌هاي خزري و هيركاني با بي‌مهري‌هاي فراوان از جمله شكار بي‌رويه وحوش و تعليف دام روبه‌رو بوده و بويژه احداث جاده باعث قطعه‌قطعه‌شدن زيست‌بوم‌هاي اين منطقه شده و خسارات جبران‌ناپذيري را به آن وارد كرده است.
حقيقت تلخ اين است كه مديريت منابع طبيعي در كشور ما ضعيف است؛ چراكه به عنوان مثال در حالي كه در كشورهاي ديگر نيروي هوايي، برج‌هاي ديد‌باني و سيستم‌هاي اطفاي حريق وجود دارند، تا قبل از آغاز آتش‌سوزي‌ها سازمان جنگل‌ها و محيط زيست ايران، يك هليكوپتر هم نداشت تا بتواند با سرعت وارد عمليات اطفاي حريق شود.
در چنين شرايطي با تاكيد مسوولان مبني بر سطحي بودن آتش‌سوزي و عدم وجود نگراني در اين مورد، آتش‌ها در دل گلستان پيشروي كردند و حتي درخت‌هاي كهنسال ارزشمند را بر زمين انداختند. در چنين شرايطي حتي بالگردهايي كه روزها پس از آغاز آتش‌سوزي به منطقه اعزام شدند هم نتوانستند در خاموش كردن آتش نقشي ايفا كنند، چراكه ويژه اطفاي حريق نبودند و در هر پرواز تنها امكان حمل 3 هزار ليتر آب را دارند كه رقم قابل توجهي نيست.
عدم توانايي در مهار آتش‌سوزي‌هاي پي در پي گلستان در حالي است كه به گفته كارشناسان اگر آتش به كمربندها و حريم حفاظتي جنگل‌هاي سوزن‌برگ و دست كاشت منطقه برسد، اين جنگل‌ها به دليل قابليت اشتعال بالا بسرعت خواهند سوخت و حاصل سال‌ها تلاش و زحمت از بين مي‌رود.
ذخاير ارزشمند سبز كشور
جنگل‌هاي هيركاني
اين جنگل‌ها نوار سبز شمال ايران از آستارا تا گرگان را پوشش داده‌اند. جنگل‌هاي هيركاني را از قديمي‌ترين مناطق و پوشش‌هاي گياهي دنيا مي‌دانند. به گونه‌اي كه قدمت آن را به دوران ژوراسيك (دوره سوم زمين‌شناسي) منتسب مي‌كنند. قدمت بسيار زياد اين جنگل‌ها و نيز گونه‌هاي منحصر به فرد موجود در آن (برخي گونه‌هاي اندميك) باعث شده به عنوان يكي از باارزش‌ترين مناطق جنگلي ايران و دنيا محسوب شود. جنگل گلستان و جنگل ابر دو نمونه از جنگل‌هاي هيركاني هستند. جنگل‌هاي هيركاني را مي‌توان به عنوان يك موزه زنده در
جنگل‌هاي ايراني توراني
جنگل‌هاي ايراني توراني
پهنه جنگل‌هاي ايراني توراني بسيار وسيع است و تقريبا تمام ايران را دربرمي‌گيرد. به همين دليل اين جنگل‌ها (كه در 2 بخش كوهستاني و دشتي توزيع شده‌اند) اهميت بسزايي دارند. همه جنگل‌هاي شمال خراسان، دامنه‌هاي شرقي زاگرس و جنگل‌هاي پراكنده درمنه، بادام، پسته وحشي و... مناطق مركزي ايران جزو اين تيپ جنگل محسوب مي‌شوند.
جنگل‌هاي كرانه خليج‌فارس و درياي عمان
جنگل‌هاي كرانه خليج‌فارس و درياي عمان
جنگل‌هايي كاملا ويژه كه نوار ساحلي جنوب ايران را در بر گرفته‌اند. از جنوب خاش تا تمام بخش‌هاي جنوبي خوزستان شامل اين جنگل‌ها مي‌شود. در اين منطقه بيش از 50 گونه گياهي اندميك (اختصاصي) وجود دارد بخصوص گياه مهرخوش كه به دليل آثار دارويي كم‌نظيرش، برداشت بي‌رويه مي‌شود و تا نابودي كامل فاصله چنداني ندارد.
اين جنگل‌ها كه عمده درختانش بلوط است، از شمال غرب كشور (پيرانشهر و سردشت) آغاز و تا استان فارس (فيروزآباد) ادامه مي‌يابد. به دليل اين كه جنگل‌ها دركريدور ورودي غربي كشور قرار گرفته‌اند ارزش بسيار زيادي در تنظيم كيفيت هواي ورودي به كشور دارند.
جنگل‌هاي ارسباران
ارسباران نيز در رديف جنگل‌هاي هيركاني قرار دارد و يكي از 5 رويشگاه جنگلي مهم ايران محسوب مي‌شود. تنوع زيستي ارسباران باعث شده اين پهنه به عنوان ذخيره‌گاه زيستي (ژنتيكي) به جهانيان معرفي شده و ثبت جهاني شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر